του Jeremie Cohen-Setton
Τι διακυβεύεται: Καθώς η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη ευρώ, η ιδέα της εισαγωγής ενός παράλληλου νομίσματος που να χρησιμοποιείται για ορισμένες εσωτερικές συναλλαγές -διατηρώντας παράλληλα το ευρώ για τις υπάρχουσες τραπεζικές καταθέσεις και τις διεθνείς συναλλαγές- έχει επιστρέψει. Αν και υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα παράλληλων νομισμάτων, η ανάλυση της ιδέας παραμένει στα σπάργανα. Παραμένει ασαφές εάν και πώς μπορεί να βρει κανείς τους σωστούς τρόπους.
Οι Biagio Bossone και Marco Cattaneo γράφουν ότι σύμφωνα με διάφορα δημοσιεύματα του Τυπου, τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και η ΕΚΤ λαμβάνουν υπόψη τους τη δυνατότητα έκδοσης (από την πλευρά της Ελλάδας) ενός παράλληλου εγχώριου νομίσματος για να πληρώνουν για κρατικές δαπάνες, μεταξύ των οποίων οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων και οι συντάξεις. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί τις επόμενες εβδομάδες καθώς η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη ευρώ. Ένα νέο εγχώριο νόμισμα θα βοηθούσε να πληρωθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι, ενώ θα απελευθέρωνε τα ευρώ που χρειάζονται για να πληρωθούν οι πιστωτές.
Ο Ludwig Schuster γράφει ότι για την ώρα, μιλάμε για περίπου 30 πρόσφατες προστάσεις που κάνουν λόγο για ένα παράλληλο νόμισμα στην ευρωζώνη, και αυτές προέρχονται από πολύ διαφορετικά υπόβαθρα. Ενώ συγκεκριμένες προτάσεις έχουν αναφερθεί τώρα και ξανά στα media, η ανταπόκριση ήταν δυσδιάκριτη.
Ο Ludwig Shuster γράφει ότι η ιδέα των παράλληλων νομισμάτων συζητήθηκε πριν από τη δημιουργία του ευρώ. Για παράδειγμα, είχε προταθεί να εισαχθεί αρχικά το ευρώ συμπληρωματικά προς τα εθνικά νομίσματα, για να γίνει πιο ήπια η μετάβαση προς την πλήρη ολοκλήρωση. Όπως ξέρουμε τώρα, οι φορείς χάραξης πολιτικής ακολούθησαν ένα διαφορετικό μονοπάτι. Ομοίως, ύστερα από την ένωση, η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποφάσισε να βγάλει το Ostmark από την κυκλοφορία μετά από την εισαγωγή του Deutschmark αντί να το διατηρήσει ως ένα δευτερεύον νόμισμα στη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου (ο τότε υπουργός Οικονομικών, δεν ήταν σε θέση να κερδίσει στήριξη για αυτή την ιδέα).
Τα βασικά των παράλληλων νομισμάτων
Ο John Cochrane γράφει ότι στις σύγχρονες χρηματοπιστωτικές αγορές, μια χώρα δεν χρειάζεται καν να έχει το δικαίωμα να τυπώσει χρήματα, προκειμένου….. να τυπώσει χρήματα. Τα ομόλογα είναι λεφτά αυτές τις ημέρες. Η Ελλάδα μπορεί να τυπώσει IOUs. Ο Gavyn Davies γράφει ότι αυτά τα IOUs δεν θα αποκτήσουν επισήμως την ιδιότητα του νόμιμου χρήματος, από τη στιγμή που είναι ρητά ενάντια στους όρους των συνθηκών. Ο Γ. Βαρουφάκης γράφει ότι το μεγάλο πλεονέκτημα τέτοιων σχημάτων είναι ότι δημιουργεί μια πηγή ρευστότητας για τις κυβερνήσεις που είναι εκτός των αγορών ομολόγων, δεν περιλαμβάνει τις τράπεζες και βρίσκεται εκτός των περιορισμών που επιβάλλονται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Οι Biagio Bossone και Marco Cattaneo γράφουν ότι η εισαγωγή ενός ελληνικού παράλληλου νομίσματος θα μπορούσε να λάβει χώρα με δύο τουλάχιστον τρόπους. Η πρώτη οδός θα ήταν η Ελλάδα να εκδώσει IOUs, δηλαδή υποσχετικές για την πληρωμή αυτού που φέρει ευρώ, σε μια μελλοντική λήξη. Βασικά, αυτά τα IOUs θα είναι εκφρασμένα σε ευρώ ομόλογα, που εκδίδονται και χρησιμοποιούνται να αντικαταστήσουν ευρώ για την πληρωμή μισθών, συντάξεων κ.α. Η δεύτερη οδός θα ήταν να εκδοθούν Tax Credit Certificates (TCC) και να αποδοθούν σε εργαζόμενους και επιχειρήσεις χωρίς καμία επιβάρυνση. Τα TCC θα δίνουν το δικαίωμα στον κάτοχό τους, μείωσης του φόρου ενός αντίστοιχου ποσού που θα λήγει, ας πούμε, δύο χρόνια μετά την έκδοση. Τέτοια δικαιώματα θα μπορούσαν να ρευστοποιηθούν σε αντάλλαγμα για ευρώ και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς δαπανών. Η ρευστοποίηση των TCC θα λάβει χώρα αντί αγορά TCC από εκείνους που θα έδιναν ευρώ σε αντάλλαγμα για το δικαίωμα μελλοντικών φοροαπαλλαγών.
Ο Paul Parentau γράφει ότι όταν εκδίδονται χρεόγραφα φορολογικών προσδοκιών, η κυβέρνηση ουσιαστικά τιτλοποιεί τις μελλοντικές φορολογικές υποχρεώσεις των πολιτών της, και δημιουργεί αυτό που ισοδυναμεί με πίστωση φόρου. Αυτή η πίστωση φόρου δεν θα πρέπει να λογίζεται ως υποχρέωση στον ισολογισμό της κυβέρνησης και δεν θα απαιτεί σειρά μελλοντικών πληρωμών τόκων. Ο Thomas Mayer γράφει ότι η ζήτηση για ειδικό κρατικό χρέος μπορεί να δημιουργηθεί απαιτώντας από τους εργοδότες να πληρώνουν κάθε αύξηση του κατώτατου μισθού, σε αυτό το νόμισμα. Για να προστατευτούν οι ισολογισμοί των τραπεζών, οι εγχώριες αρχές θα μπορούσαν να φορολογήσουν την απόσυρση καταθέσεων και τις μεταβιβάσεις χρημάτων στο εξωτερικό, με το ποσοστό της έκπτωσης των νέων μέσων πληρωμής του ευρώ στην αγορά.
Ο Thomas Mayer γράφει ότι καθώς το εργασιακό κόστος θα προκύψει εν μέρει σε ευρώ και το υπόλοιπο στο παραλλήλω νόμισμα, το εργασιακό κόστος που αποτελείται όσο από το ευρώ όσο και από το παράλληλο νόμισμα, θα υποχωρούσε το εργασιακό κόστος μόνο στο ευρώ. Αυτό θα αύξανε την ανταγωνιστικότητα και ιδιαίτερα τις εξαγωγές που βοηθούν τις labor extensive εξαγωγές (π.χ. τον τουρισμό).
Ιστορικά παραδείγματα
Ο Thomas Mayer γράφει ότι υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα ενός παράλληλου νομίσματος που εισήχθη στη διάρκεια περιόδων οικονομικής πίεσης, τα οποία εξαφανίστηκαν στη συνέχεια. Για παράδειγμα, η Καλιφόρνια το 2009 πλήρωσε χρέος σε IOUs που κυκλοφόρησαν προσωρινά ως παράλληλο νόμισμα του δολαρίου. Το κράτος εξαγόρασε τέτοια IOUs έναντι δολαρίων αφού είχε χαλαρώσει η οικονομική ένταση. Επίσης, στη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου, τα κράτη της Ένωσης στον Βορρά εισήγαγαν United States Notes για να χρηματοδοτήσουν το κόστος πολέμου. Αυτά τα χρεόγραφα, που ονομάστηκαν Green Backs, κυκλοφόρησαν ως νόμισμα παράληλα με το χρυσό δολάριο και στη συνέχεια εξαγοράστηκαν από την αμερικανική κυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτής της εμπειρίας, οι επαρχίες της Αργεντινής εξέδωσαν IOUs στη διάρκεια της κρίσης χρέους του 2001. Αλλά αυτό ήταν μόλις ένα προοίμιο για την εγκατάλειψη του συνδέσμου πέσο-δολάριο και της εισαγωγής ενός καθεστώτος κυμαινόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας για το αργεντίνικο νόμισμα.
Οι Bagio Bossone και Marco Cattaneo γράφουν ότι καμία από αυτές τις προσπάθειες δεν έχουν διεξαχθεί σε τόσο μεγάλη κλίμακα για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας και ασφαλώς όχι στο πλαίσιο μιας νομισματικής ένωσης που να διαχειρίζεται ένα παράλληλο νόμισμα σε μια συμφωνημένη διαδικασία με άλλα κράτη-μέλη. Ο JP Koning γράφει ότι η Alberta το 1936 και η Ελλάδα το 2015 βρίσκονται σε παρόμοιες καταστάσεις. Και οι δύο δεν εκδίδουν νόμισμα εντός μιας μεγαλύτερης νομισματικής ζώνης. Και οι δύο έχουν απαίσια πίστωση. Καμιά δεν είναι μέλος μιας μεγαλύτερης δημοσιονομικής ένωσης. Στις αρχές Αυγούστου 1936, όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα, ένας άνεργος κάτοικος της Alberta πληρωνόταν 1 πιστοποιητικό για κάθε ένα δολάριο που κόστιζε η εργασία του. Αυτό το πιστοποιητικό θα πληρωνόταν από την κυβέρνηση της Alberta δύο χρόνια μετά, ή τον Αύγουστο του 1938, έναντι 1 δολαρίου Καναδά.
Δύσκολο πράγμα να γίνει στην πράξη
Ο JP Koning γράφει ότι η έκδοση παράλληλων νομισμάτων φαίνεται μια δύσκολη μάχη να κερδηθεί καθώς όποιος σχεδιάζει ένα ελληνικό παράλληλο νόμισμα, έρχεται αντιμέτωπος με ένα αίνιγμα. Προκειμένου να πληρώσει τους λογαριασμούς της η κυβέρνηση μπορεί να κάνει κάτι περισσότερο από το να εισάγει ένα ευμετάβλητο asset που διαπραγματεύεται με έκπτωση έναντι του ευρώ. Αυτή η μεταβλητότητα του asset και η σχετική απουσία ρευστότητας δεν θα το καταστήσει πολύ δημοφιλή στους αποδέκτες του. Μια προσπάθεια να καταστεί αυτό το asset περισσότερο αποδεκτό στη διαπραγμάτευση θεσπίζοντας έναν συντελεστή μετατροπής ένα προς ένα με το ευρώ, θα έχει ως αποτέλεσμα ένα μικρό βραχυκύκλωμα του σχήματος, καθώς όλοι θα θέλουν να πληρωθούν τα IOUs.
Ο JP Koning γράφει ότι εάν τα IOUs διαπραγματεύονται με ένα μεταβλητό discount σε ευρώ, τότε η ικανότητά τους να λειτουργήσουν ως ένα ανταγωνιστικό μέσο συναλλαγής θα υποστεί πλήγμα. Αυτή η έλλειψη ρευστότητας έρχεται σε αντίθεση με ένα από τα βασικά σημεία πώλησης ενός ελληνικού παράλληλου νομίσματος, το οποίο είναι να χρηματοδοτείται η κυβέρνηση εκτοπίζοντας ορισμένα από τα μέσα συναλλαγής που κυκλοφορούν ήδη, τα ευρώ, από τα πορτοφόλια των πολιτών. Κατά προτίμηση, τα ανεπιθύμητα ευρώ θα οδηγηθούν πίσω στην ΕΚΤ για να ακυρωθούν, μειώνοντας την κυριότητα της ΕΚΤ, αλλά αυξάνοντας το κυριαρχικό δικαίωμα του ελληνικού κράτους, καθώς τα ελληνικά IOUs σπεύδουν να καλύψουν το κενό. Ωστόσο, εάν η νέα παράλληλη μονάδα δεν μπορεί να συναγωνιστεί με την ρευστότητα του ευρώ, τότε θα υπάρξει πολύ λίγος χώρος για τα ελληνικά IOUs στα ελληνικά χαρτοφυλάκια, και λίγη ελάφρυνση στα δημόσια οικονομικά.
Ο JP Koning γράφει ότι εάν η ελληνική κυβέρνηση προσπαθήσει να προωθήσει την ρευστότητα του παράλληλου νομίσματός της έχοντάς το να διαπραγματεύεται σε μια σταθερή ισοτιμία ένα προς ένα έναντι του ευρώ, τότε μια αλλοιωμένη εκδοχή του Gresham Law θα κατακλύσει την Ελλάδα. Η προθυμία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να αγοράσει bad money από το δημόσιο με καλά λεφτά, θα προάγει την μαζική μετατροπή σε ευρώ και ως εκ τούτου θα βγάλει όλα τα bad money από την κυκλοφορία. Το ελληνικό παράλληλο νόμισμα θα σταματήσει να υπάρχει.
Ο Robert Parenteau γράφει ότι το discount θα αποτυπώνει τους κινδύνους ότι η Ελλάδα είτε θα αλλάξει την άποψή της για να αποδεχτεί το δικό της ομόλογο για πληρωμές φόρων, ή ότι θα αναστείλει το roll-over, ουσιαστικά κηρύσσοντας στάση πληρωμών στη δική της νέα κατηγορία χρέους. Ο Tyler Cowen γράφει ότι το πρόβλημα είναι αυτό της αξιοπιστίας. Ακόμη και το να υπάρχει ένα νέο νόμισμα, χωρίς να έχει σημασία το σχέδιο, θα μπορούσε να προκαλέσει τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι τα ποσά των τραπεζικών τους λογαριασμών θα μετατραπούν, οδηγώντας σε bank runs.
Δημοσίευση σχολίου