του Βαγγέλη Αντωνιάδη
Πολλοί αναλυτές τείνουν να θέτουν σε δεύτερη μοίρα γεγονότα όπως η κρίση του Βερολίνου, η κρίση του κόλπου των χοίρων και η κρίση των πυραύλων της Κούβας που οδήγησαν σε μερική ανάφλεξη και παραλίγο να φέρουν σε σύγκρουση της υπερδυνάμεις της εποχής ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και που αναμφίβολα θα είχαν απρόβλεπτες συνέπειες για την μοίρα του πλανήτη και την επιβίωση ολόκληρης της ανθρωπότητας ανάγοντας σε κορυφαία στιγμή της ψυχροπολεμικής περιόδου την ταυτόχρονη ουσιαστικά υιοθέτηση του Δόγματος Αμοιβαίας Καταστροφής (Mutual Assure Distraction) από τις δύο υπερδυνάμεις. Στις μέρες μας η ολοένα κλιμακούμενη κρίση στην Ουκρανία κατάργησε τα όρια μεταξύ ειρήνης και πολέμου και κατέστησε για μία ακόμα φορά σαφές πως οι έννοιες της άμυνας και της ασφάλειας είναι πλήρως ταυτισμένες στην εποχή του ψυχρού πολέμου.
Στο πλαίσιο της παραδοσιακής διεθνοπολιτικής ανάλυσης η Ρωσία φαίνεται να είναι ο μεγάλος νικητής της Ουκρανικής κρίσης καθώς ανακτά εδάφη ενώ η εικόνα του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν ενισχύθηκε θεαματικά τόσο στο εσωτερικό της αχανούς χώρας όσο και στην συνείδηση των εκτός Ρωσίας ρωσικών και ρωσόφωνων πληθυσμών που του προσδίδουν χαρακτήρα πανεθνικού ηγέτη.
Ταυτόχρονα η Μόσχα φαίνεται να προχωρά στα πρώτα βήματα υλοποίησης του σημαντικότερου στρατηγικού της στόχου, δηλαδή στην αποκατάσταση της ρωσικής επιρροής ή ακόμα και κυριαρχίας σε όλα τα κράτη που κάποτε συνιστούσαν την ΕΣΣΔ, ενώ η στήριξη της Κίνας και της Ινδίας τόσο στα πλαίσια του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών όσο και έξω από αυτόν αποδεικνύουν πως έχει ισχυρούς στρατηγικούς εταίρους στην προσπάθεια ικανοποίησης των διεκδικήσεων της που δυνητικά σχηματίζουν μία ισχυρότατη ευρασιατική συμμαχία απέναντι στο θολό και αόριστο γεωπολιτικό μόρφωμα της δύσης που φαίνεται να παρακολουθεί αμήχανα τις εξελίξεις στην Ουκρανία λόγω της ενεργειακής εξάρτησης της από την Ρωσία, αλλά και της ρωσικής στρατιωτικής ισχύος.
Όμως στην αντιπαράθεση με την Ρωσία η Δύση και ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιπαρατάσσουν το υπέρτατο όπλο της οικονομίας, το ίδιο όπλο που στην τελευταία φάση του ψυχρού πολέμου και ειδικά στην περίοδο διακυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών από τον Ronald Reagan δημιούργησε χάσμα ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ και οδήγησε στην διάλυση της δεύτερης.
Ήδη κορυφαίοι οικονομικοί αναλυτές υπογραμμίζουν πως η Ρωσία είναι ευάλωτη λόγω της ενσωμάτωσης της στις διεθνείς αγορές καθώς η χρηματοδότηση της οικονομίας της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτές ενώ η ίδια μπορεί να τις επηρεάσει σε πολύ μικρότερο βαθμό από τους αντιπάλους της.
Αξιοσημείωτο είναι πως η κρίση στην Ουκρανία αύξησε το κόστος δανεισμού της χώρας στο 9,4% αυξάνοντας σε δυσθεώρητα ύψη το κόστος λειτουργίας της ρωσικής κρατικής μηχανής την ώρα που εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης όπως οι εξαγωγές και η πώληση πετρελαίου και φυσικού αερίου μοιάζουν ιδιαίτερα επισφαλείς.
Ταυτόχρονα οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα ακόμα ισχυρό όπλο στην φαρέτρα τους καθώς μία πιθανή διάθεση των αμερικανικών στρατηγικών αποθεμάτων πετρελαίου στην ελεύθερη αγορά μπορεί να ρίξει την τιμή του βαρελιού ακόμα και κάτω από τα 100 δολάρια προκαλώντας περεταίρω μείωση των ρωσικών εσόδων. Παράλληλα οι οικονομικές επιπτώσεις από την προσάρτηση της Κριμαίας είναι βέβαιο πως πρόκειται να οδηγήσουν την ρωσική οικονομία σε μία σημαντική ύφεση το 2014 ακόμα και αν η δύση δεν προχωρήσει σε εμπορικές κυρώσεις.
Σύμφωνα με έκθεση που συνέταξε η παγκόσμια τράπεζα το ρωσικό ΑΕΠ πρόκειται να συρρικνωθεί κατά 1,8% το 2014 αν συνεχιστεί η κρίση στην Ουκρανία ενώ σε αυτό το σενάριο δεν περιλαμβάνεται η επιβολή εμπορικών κυρώσεων εναντίον της Μόσχας. Η κλιμάκωση της πολιτικής έντασης αναμφίβολα οδηγεί σε αυξημένη αβεβαιότητα κυρίως σε σχέση με τις οικονομικές κυρώσεις και πλήττει περεταίρω την εμπιστοσύνη των επενδύσεων.
Γίνεται σαφές πλέον πως οι ρωσικές αγορές και το ρωσικό ρούβλι έχουν υποστεί ισχυρό πλήγμα εξ αιτίας της κλιμάκωσης της κρίσης τις τελευταίες εβδομάδες με αποτέλεσμα να καταγράφεται μαζική έξοδος κεφαλαίων από την Ρωσία.
Παράλληλα η ανάγκη να μειωθεί η σημαντική εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ώθησε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιταχύνουν τις διαπραγματεύσεις για την ανάπτυξη μίας εσωτερικής αγοράς ενέργειας και να επανεξετάσουν εναλλακτικές λύσεις όπως η χρήση υγροποιημένου φυσικού αερίου, η πυρηνική ενέργεια ακόμα και την αμφιλεγόμενη χρήση σχιστολιθικού αερίου. Είναι προφανές λοιπόν πως η κρίση δεν έχει δράσει ως καταλύτης για την απαλλαγή της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την εξάρτηση από την ρωσική ενέργεια που σε πολλές χώρες αγγίζει ακόμα και το 100%.
Σταδιακά γίνεται ολοένα και πιο προφανές πως η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση που τύλιξε τον πλανήτη μετεξελίσσεται σε γεωπολιτική καθώς η αναβίωση της σύγκρουσης Δύσης-Ρωσίας με επίκεντρο την Ουκρανία αναβιώνει ψυχροπολεμικούς όρους σύγκρουσης αλλά και συμβολικές κινήσεις που δεν έχουν προς το παρόν να κάνουν με μετακινήσεις στρατιωτικών δυνάμεων και στοχεύσεις τεράστιων γεωγραφικών εκτάσεων από προηγμένα πυραυλικά συστήματα αλλά με την χρήση τεράστιων κεφαλαίων ως μοχλό πίεσης.
Το δείγμα στρατηγικής αποτροπής που επικράτησε μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου παρά τα μεταγενέστερα υποδόγματα, τις παραλλαγές, τις αμφισβητήσεις και τις προσπάθειες υπέρβασης του ήταν αυτό της διαβόητης Αμοιβαίας Βέβαιης Καταστροφής (Mutual-Assured-Distraction/MAD).Κρίνοντας από το αποτέλεσμα δηλαδή ότι δεν έγινε πυρηνικός πόλεμος και ο κόσμος δεν καταστράφηκε θεωρείται πως πέτυχε τον σκοπό του.
Στις μέρες μας το Δόγμα Αμοιβαίας Καταστροφής επεκτείνεται σε νέες μορφές πολέμου όπως ο οικονομικός πόλεμος και προσαρμόζεται σε νέα μέτωπα αντιπαράθεσης. Τα όπλα που και οι δύο πλευρές αντιπαρατάσσουν παράγουν καταστροφικά αποτελέσματα, ενώ η αίσθηση της απόλυτα καταστροφικής απειλής δυσχεραίνει την ορθολογική ανάλυση. Δίχως άλλο, σε έναν τόσο στενά διασυνδεδεμένο κόσμο κάθε επιθετική ενέργεια μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ σε όποιον την υποκινεί. Είναι προφανές πλέον πως το παγκόσμιο σύστημα είναι υπερβολικά αλληλεξαρτώμενο ώστε μία πλευρά να θεωρήσει ότι η επίθεση θα προκαλέσει απώλειες μόνο στον αντίπαλο. Αναμφίβολα η προοπτική των απωλειών λειτουργεί αποτρεπτικά στις θερμοκέφαλες αντιδράσεις ενεργοποιώντας το ένστικτο της αυτοπροστασίας και της αυτοσυντήρησης.
Σε αντίθεση με προηγούμενες περιόδους ο διεθνής ανταγωνισμός κλιμακώνεται σε όλα τα επίπεδα αποδομώντας πλήρως της ψευδαισθήσεις ενός παγκοσμιοποιημένου πλανήτη διαμορφώνοντας τις αγορές σε αντίπαλα μπλοκ. Νομοτελειακά η πόλωση πρόκειται να ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα επαναφέροντας στο προσκήνιο το έθνος-κράτος ως κυρίαρχο γεωπολιτικό μέγεθος και επανακαθορίζοντας το διεθνές σύστημα και τις διακρατικές σχέσεις.
Σταδιακά λοιπόν διαμορφώνεται ένα νέο παγκόσμιο περιβάλλον όπου η επιδίωξη ενός ελεύθερου παγκόσμιου εμπορίου δείχνει να περνά σε δεύτερη μοίρα λόγω της στρατηγικής σύγκρουσης των μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη που στοχεύουν να περάσουν σε ένα στάδιο παγκοσμιοποιημένου μερκαντιλισμού επιδιώκοντας να δημιουργήσουν μεγάλους παγκόσμιους χώρους ελεγχόμενου εμπορίου στο οποίο οι ανταγωνιστές τους δεν θα έχουν καμία πρόσβαση.
Τα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία λοιπόν αποτελούν μία ιστορική νομοτέλεια που προκάλεσε η επιδίωξη των Ηνωμένων Πολιτειών για επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και την αναχαίτιση της ρωσικής πολιτικής επέκτασης αλλά και της επιδίωξης του Βερολίνου για την δημιουργία μίας οικονομικής και πολιτικής ζώνης επιρροής στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη που βαθμιαία έφερνε σε σύγκρουση τις δύο κυρίαρχες δυνάμεις της δύσης με την ρωσική ομοσπονδία και την προσπάθεια της Μόσχας να αποκαταστήσει την ρωσική επιρροή στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης.
Προς το παρόν μία ευρύτερη ανάφλεξη μοιάζει απίθανη καθώς υπάρχουν σχέσεις αλληλεξάρτησης ανάμεσα στην ρωσική οικονομία και τις δυτικές οικονομίες. Με άλλα λόγια η ρωσική οικονομία είναι εξαρτημένη από την ρωσική χρηματοδότηση και η δυτική βιομηχανική παραγωγή εξίσου εξαρτημένη από την ρωσική ενέργεια.
Πιθανή όμως είναι η καντονοποίηση της Ουκρανίας ή η οριοθέτηση ενός νέου σιδερένιου παραπετάσματος που θα διχάσει την Ευρώπη έστω και αν αυτό μετακινηθεί ανατολικότερα γυρίζοντας το ρολόι της ιστορίας πίσω στην εποχή του ψυχρού πολέμου.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου